Có nên nâng độ tuổi nghỉ hưu của người lao động? - Kinh nghiệm làm việc công sở

Theo Bộ Luật Lao động năm 2012, Chương XII, Điều 187 quy định về độ tuổi nghỉ hưu của nam là 60 tuổi, nữ là 55 tuổi. Tuy nhiên, đứng trước sự biến chuyển hiện thời của tình hình dân số nước ta, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đang tiến hành xây dựng Bản dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều về Bộ Luật Lao động năm 2014.

 

Theo Báo cáo Tổng kết đánh giá 3 năm thi hành Luật Lao động số 10/2012/QH13 năm 2012 (Bản dự thảo ngày 03.10.2016), dưới sự chỉ đạo của Đảng, Chính phủ, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội phối hợp cùng các Bộ, Ngành, Đảng bộ và chính quyền địa phương triển khai thực hiện, đã đề xuất kiến nghị sửa đổi, bổ sung Chương Bảo hiểm xã hội (BHXH) cho phù hợp với Luật BHXH năm 2014.

 

Nguyên nhân dẫn đến đề xuất kiến nghị trên xuất phát từ thực trạng do thực hiện chính sách giảm sinh trong thời kỳ “dân số vàng” nhằm khắc phục tình trạng “bùng nổ dân số” của nước ta, nên nguồn nhân lực cung cấp cho thị trường lao động giảm dần. Vì vậy, cần điều chỉnh lộ trình độ tuổi nghỉ hưu cho phù hợp trong giai đoạn tiếp theo. Vì tuổi thọ trung bình hiện nay cao dẫn đến việc chi trả lương hưu kéo dài, gây ảnh hưởng đến việc cân đối nguồn quỹ BHXH. Theo Báo cáo Tổng điều tra Dân số của Tổng Cục Thống Kê vào năm 2014, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam đã đạt 73,2 tuổi (2014), tăng 7,1 tuổi so với năm 1979 trong vòng 30 năm.

 

Đồng thời, các chuyên gia nghiên cứu và dự đoán dân số nước ta đang có xu hướng già hóa. Theo ông Phạm Minh Huân – Thứ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho biết tình hình dân số đang trong quá trình già hóa, thậm chí diễn ra với tốc độ nhanh. Qua Tổng Điều tra Dân số 1979, 1989, 1999, 2009 và Dự báo dân số của Tổng Cục Thống kê (GSO) vào năm 2010, cho thấy chỉ số già hóa ở Việt Nam (đo bằng tỷ số giữa dân số từ 60 tuổi trở lên so với 100 người dân từ 15 tuổi trở xuống) đạt 45,2 (2014), tức tăng gấp 2 lần so với năm 1999 (24,3). Sau 15 năm nữa, dự đoán chỉ số này sẽ ngáng mức 85/100 vào năm 2029. Bên cạnh đó, nguồn quỹ BHXH, đặc biệt là nguồn quỹ lương hưu đang dần cạn kiệt, do số lượng người lao động đóng tiền BH ít hơn so với số người hưởng chế độ hưu, mặt khác, số tiền phải đóng BHXH của người lao động vẫn thấp hơn so với số tiền chi trả lương cho người nghỉ hưu.

 

Đứng trước những thách thức trên đòi hỏi các cơ quan – ban ngành, những người chuyên trách cần có sự nhìn nhận, đánh giá khách quan và xây dựng chính sách mang tầm chiến lược lâu dài cho đất nước để đưa ra giải pháp khắc phục.

 

Trong Bản dự thảo ngày 03.10.2016 Báo cáo và đánh giá 3 năm thi hành Luật, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cũng đã đưa ra kiến nghị bổ sung quy định về việc giải quyết người sử dụng lao động nợ BHXH, gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động; các Cơ quan Thanh tra cần tăng cường thanh tra và xử phạt nghiêm minh những doanh nghiệp cố tình vi phạm pháp luật về BHXH; khẩn trương điều tra, khởi tố một số doanh nghiệp còn nợ BHXH nhiều năm với số tiền lớn. Đây được xem là cách giải quyết vấn đề còn tồn đọng liên quan đến quỹ BHXH để có những quyết tính về lượng hao hụt – dư thừa trong ngân sách.

 

Có rất nhiều ý kiến đưa ra xung quanh giải pháp nâng độ tuổi nghỉ hưu cho người lao động Việt Nam. Theo Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội kiến nghị, độ tuổi nghỉ hưu dự kiến tăng từ 55 tuổi lên 60 tuổi (nữ) và 60 tuổi lên 62 tuổi (nam) đối với cán bộ, công chức, viên chức. Tuy vậy, cũng cần có sự suy xét, cân nhắc thấu đáo cho phù hợp với tình hình Viêt Nam khi đưa vào Bộ Luật Lao động. Thứ nhất, thực trạng độ tuổi trung bình của nước ta có tăng nhưng so với các nước trong khu vực và trên thế giới thì vẫn còn thấp. Điều quan trọng, cần chú ý đến chất lượng hơn số lượng, cân nhắc đến tình trạng sức khỏe, chất lượng cuộc sống và phải đảm bảo khả năng cống hiến của người lao động, vì trên thực tế, còn một bộ phận lao động xin nghỉ hưu sớm vì lý do sức khỏe.

 

Thứ hai, cần xét đến năng suất lao động và hiệu quả công vệc, đối với việc tăng độ tuổi nghỉ hưu, mặc dù tận dụng triệt để nguồn nhân lực thâm niên, có trình độ chuyên môn cao, nhưng kéo theo lượng cầu nhân lực sẽ giảm, trong điều kiện nguồn cung về lao động dồi dào. Theo Thông cáo Báo chí Về Tình hình lao động việc làm Quý II – 2015 và 6 tháng đầu năm 2016 của Tổng Cục Thống kê, số người thất nghiệp trong độ tuổi lao động chiếm 1072,3 nghìn người, trong đó số thanh niên trong độ tuổi 15 – 24 tuổi thất nghiệp là 540,7 nghìn người vào Quý I – 2016. Chính vì vậy, sự suy xét kỹ lưỡng là cần thiết để tránh tình trạng “chảy máu chất xám”, tận dụng được nguồn lực lao động trẻ, khỏe, sung sức, trình độ học vấn cao và có khả năng nhanh nhạy, cập nhật kiến thức nhanh chóng.

 

Thứ ba, sự điều chỉnh phải phù hợp với đặc điểm ngành – nghề, tính chất công việc vào từng thời điểm cụ thể, nếu không sẽ xảy ra vấn đề nảy sinh không lường trước được. Cần có những quy định rõ ràng với từng đối tượng cụ thể: (1) người lao động bị suy giảm khả năng lao động trong quá trình lao động; làm công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; làm công việc năng nhọc, độc hại, nguy hiểm; làm việc ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo theo quy định của Chính phủ, (2) đối với cán bộ, công chức, viên chức nhà nước, (3) đối với nhân viên các doanh nghiệp trong nước/ nước ngoài, (3) đối với lao động nước ngoài trong thời hạn lao động ngắn (sở hữu giấy phép lao động)… Việc nâng cao độ tuổi lao động nên tập trung vào nhóm lao động làm việc trong môi trường, điều kiện đã được cải thiện và chất lượng sức khỏe đảm bảo tốt.

 

Duy trì – cân đối nguồn quỹ BHXH, chú trọng đến chế độ phúc lợi xã hội, đó là việc làm đòi hỏi sự liên kết các ban – ngành, các cơ quan chức năng của Nhà nước can thiệp mà không phải chỉ riêng một đơn vị nào phải chịu trách nhiệm. Có như vậy, Nhà nước ta mới phát triển một cách toàn diện và bền vững.

Hương Giang